Peygamber (s.a.v) irşad edilmek isteyen Amanın kendisine irşat edilmek amacıyla gelmesinden hoşlanmamasından ötürü yüzünü ekşitti ve çevirdi (Abese Suresi 1-2. ayet). İrşat edilmek isteyen bu kişiden yüz çevirdi ve yüzü hoşnutsuzluğundan dolayı ekşidi.
Allah Teala gizli bir yolla sevgili Peygamberinin (s.a.v) bu rıza gösterilmeyecek yüz çevirme gafletinden dolayı ilahi gayret ve hamiyetinin üstünlüğünü ortaya çıkarmak için vahyini indirdi. Edep öğretmek ve kınamak maksadıyla sakındırma tarzında Peygamberi’ne (s.a.v) şöyle buyurdu; .
Resulüm… Onun halini ve kalbinde olanı Sana kim bildirdi ve açıkladı! Belki o temizlenecek (Abese Suresi 3. ayet); günahlardan arınacak ve kendilerine yöneldiğin ve davet etmek istediğin bu bilgisiz ve gaflet içerisinde yaşayanların aksine o, senin yol göstericiliğin ve irşadınla doğru yolu bulacak. Yahut bu fakir mürit senin sözünden öğüt alacak da o öğüt ve hatırlatma ona fayda verecek (Abese Suresi 4. ayet) ve bu vesileyle Mevla’sına yönelecek.
Allah’a ihtiyaç duymayana ve malı, serveti ve yönetici olmasıyla büyüklenerek ve kibirlenerek senin hatırlatman ve davetinden yüz çevirene gelince (Abese Suresi 5. ayet), Sen ona yöneliyorsun (Abese Suresi 6. ayet); ona meylediyor ve sevgi ve şefkatle yaklaşıyorsun.
Oysa ki onun temizlenip arınmasından -günah ve itaatsizlik kirlerinden arınmasından- sen sorumlu değilsin (Abese Suresi 7. ayet); hangi şey seni bu hoş olmayan davranışa itti ki hakkı arayan kişilerden yüz çevirdin ve onlara yönelmedin. Halbuki sana düşen mesajımızı insanlara ulaştırmaktı.
Fakat samimiyetle arınmak ve iyilik ve hidayete ermek amacıyla koşarak ve Allah’ın gazabından korkarak ve sevabını umarak sana gelenle de ilgilenmiyorsun (Abese Suresi 8-9-10. ayet).
Mesajını kabul edip istekli olanları hidayete ve doğru yola ulaştırmak için gönderildiğin halde başka kişilerle meşgul olup onlarla ilgilenmiyorsun. Sanki sana gelen söz konusu kimseyi küçük görüyor, halinin pejmürdeliği ve fakirliğinden dolayı durumuna ve imanına aldırmıyorsun.
Sonra Allah Teâlâ sevgili Peygamberini (s.a.v) terbiye etme konusunda aşırıya gitti ve şöyle buyurarak bu söylemini tekit etti:
Hayır bu davranışından vazgeç ve hidayet ve kemal erbabından yüz çevirerek sapkın ehline meyletme. Zira senin tercih ve seçim hakkın yoktur. Sana düşen mesajı ulaştırmak ve gelecek tehlikelerden sakındırmaktır.
Çünkü senin davetin ve sana inen ayetlerle yaptığın hatırlatmalar Rabbinden gelen ve insanlara ulaştırman gereken bir öğüttür (Abese Suresi 11. ayet)
Kaynak: Abdülkadir Geylani / Geylani Tefsiri / C: VI / bkz: 324-325
