Ateş Nedir ve Neden Oluşur?
Ateş, vücudun başta enfeksiyonlar olmak üzere çeşitli yabancı ajan ve etkenlere karşı savunma mekanizması olarak ortaya çıkan fizyolojik bir reaksiyondur.
Normal Vücut Isısı ve Ateş Sınırları
Vücut ısısı normalde sabahları yaklaşık 36°C, öğleden sonrada 37,5°C arasında olacak şekilde değişim göstermektedir.. Çeşitli nedenlerle vücut ısısının 37,5°C ve üzerinde olması ateş olarak tanımlanmaktadır.
Ateş, vücudun başta enfeksiyonlar olmak üzere çeşitli yabancı ajan ve etkenlere karşı savunma mekanizması olarak ortaya çıkan fizyolojik bir reaksiyondur. Hatta öyle ki bakterilerin vücutta yayılmasını önleyen en önemli mekanizmanın ateş olduğu iddia edilmektedir
Ateş Ölçüm Yöntemleri ve Doğruluk
Ateşlenmeden büyüyen hiçbir çocuk yoktur. Burada önemli olan ateş düzeyi, seyri, sıklığı ve eşlik eden belirti ve bulguların doğru ve zamanında değerlendirilmesidir. Çocuğumuzda ateş olduğunda, bunu paniklemeden gereksiz uygulamalara gitmeden, hekimin önerileri doğrultusunda düşmesi sağlanmalıdır
Günümüzde artık teknolojinin de gelişmesi ile birlikte civalı termometreler tarihe karışmış olup alından, ağızdan, kulaktan, koltuk altından veya rektal (makat) bölgeden ateş ölçülmektedir Dolayısıyla bu bölgelerin her biri için ateş değeri de farklılık göstermektedir.
Bu değerler, rektal bölge ve alın için 38°C, ağız için 37,8°C, koltuk altı için 37,2°C ve kulak için ise 37,5°C olarak belirlenmiştir. Türkiye’de yaygın olarak kullanılan yol alın ve kulak bölgesidir. Bu alanlar için kullanılan ateş ölçerlerin talimatlara uygun olarak kullanılması, ateşin doğru ölçülmesini ve çocuğun gereksiz hastaneye gidişinin de önüne geçmesini sağlayacaktır.
Rektal ve oral ateş değerlen, gerçek vücut ısısını daha doğru yansıtmalarına rağmen bu bölgeler, mecbur kalınmadıkça enfeksiyon riski ve psikolojik nedenlerle kullanılmamalıdır.
Vücut ısısı 41,1°C’yi nadiren geçer. Ateşin 42°C ve üzerine çıkması hayati tehlike anlamına gelir ve çocukta nörolojik hasar meydana gelebilir.
Çocuklarda Ateşe Neden Olan Durumlar
Ateş birçok hastalığa neden olabileceği gibi bazı önemli hastalıklar kendini ateş yükselmesi ile gösterebilir. Çocuklarda her yaşta ateşin en önemli nedeni enfeksiyonlardır. Hayatın ilk üç ayında bebekte enfeksiyon kaynağı annedir.
Ateşin seyri, yüksekliği ve özelliklerine göre enfeksiyonların tipi hakkında fikir sahibi olmak mümkündür
Kedi, köpek ısırması, seyahat öyküsü, keneye maruziyet, sivrisinek ısırıkları, hijyen koşullarının bozuk olduğu ortamlarda bulunma, enfekte bir bireyle temas, kan alma veya verme öyküsünün bulunması gene enfeksiyon kaynağının tespit edilmesinde önemli ip uçlan sağlar.
Enfeksiyonlar dışında romatizmal ateş gibi bağ dokusu hastalıklan, lösemi, lenfoma gibi kötü huylu hastalıklar, bağırsak hastalıkları, Kawasaki hastalığı gibi diğer birçok hastalık da kendini ateşle gösterir.
Diş Çıkarma Ateşe Neden Olur mu?
Çocuklarda diş çıkarmanın ateşe neden olduğu yaygın bir inanış olarak görülmektedir. Ancak bunun ciddi bir bilimsel kanıtı bulunmamaktadır. Burada önemli olan nokta ateşi olan bir bebeğin mutlaka hekim tarafından değerlendirilmesi gerektiğidir.
Ateşle Mücadelede Doğru Yaklaşım
Bir bebeğin ateşi 38,9°C’nin üzerinde ise bunun bir hastalığa bağlı olma olasılığı çok yüksektir ve asla diş çıkarmaya bağlanmamalıdır. Diğer önemli bir nokta ise üç aylıktan küçük bebeklerin çok fazla giydirildiklerinde ve / veya çok sıcak ortamlarda ateşleri yükselebilmesidir. Ancak bu ateş değeri de asla 38,5°C’nin üzerine çıkmaz.
Bir annenin çocuğumun ateşi var demesi aslında ateşin olduğunu kabul etmek için yeterlidir. Ancak ateşin değerleri, günün hangi saatlerinde çıktığı ve eşlik eden bulgular, ateşin nedeni açısından önemli olduğu için ateş hem ölçülmeli hem de ateşin saatleri kaydedilmelidir.
Ateş genel olarak evde ateş düşürücü ilaçlarla düşürülmelidir. Bu ilaçların dozu doktor tarafından belirlenerek uygulanmalıdır.
Her bir ilaç 4 saatten daha erken sıklıkta verilmemelidir. Eğer ateş düşürücü ilaç kullanma hakkımızı kullandık ve halen çocuğumuzun ateşi varsa bu durumda ılık su ile banyo yaptırılmalı ve / veya alın, boyun, koltuk altı ve kasık bölgesine ılık su ile ıslatılmış bezlerle kompres uygulanmalıdır.
Ateşli çocuğun kıyafetleri mutlaka çıkarılmalıdır. Çocuklarda ateş yükseldiğinde titreme olabilir. Kollar ve bacaklar buz gibi, gövde ateş gibi olabilir, bu durumda endişe edilmemelidir. Ateşi düşürmek için su dışında kesinlikle alkol, sirke ve diğer su dışı sıvılar kullanılmamalıdır. Zira daha yüksek ateşle birlikte ateşli havale ve şoka yol açılabilir. Bunlardan kesinlikle kaçınılmalıdır.
Hangi Durumlarda Hemen Doktora Başvurulmalı?
- 3 ayın altındaki tüm bebekler.
- 3-36 ay arası çocuklarda üç gündür devam eden ateş veya hasta görünümlü olmaları
- 3-36 ay arası 38,9°C üzerinde ateşi olan tüm çocuklar
- Alından ölçülen ateş 40°C veya diğer bölgelerden ölçülen ateş 39,4°C veya üzerinde olması
- Ateşli havale öyküsü olan tüm çocuklar
- 6 günden daha fazla devam eden ve tekrarlayan ateş
- Kronik hastalığı olan tüm çocuklar.
- Cilt döküntüsü ile birlikte olan ateş.
Ateşe Panik Yerine Bilinçli Yaklaşım
Ateş, vücudun yabancı antijenlere karşı verdiği bir savunma mekanizması yanıtıdır. Endişe etmeden yaklaşılmalı ve önemli durumlarda da geç kalınmadan hekimle temasa geçilmelidir.
Doç Dr: H. Ahmet Demir (Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Uzmanı)
Kaynak: Diyanet Aile Dergisi / Kasım 2016 / bkz: 28-29
