Çocuğun Kişilik Gelişimi Açısından Ailenin Önemi
Çocuklar için aile terbiyesi, kişilik gelişiminin temelini oluşturur. Buna göre; İyi bir Müslüman ailede yetişen çocuklar basitçe de olsa önce iman esasları hakkında genel bir bilgi sahibi olurlar. Onlara sevgi ve saygı temeline dayanan Allah, Peygamber ve Kur’an hakkında anlayabilecekleri kadar bilgi verilir ve bu bilgiler çeşitli vesilelerle uygun bir biçimde çocukları bıktırmadan ve usandırmadan tekrar tekrar verilir. Böylece imanın temeli olan konularda çocuklar bir fikir sahibi olurlar. İman konuları esas alınarak ibadet konularında da çocuklara idrak düzeyleriyle orantılı olarak basit ve sade ama doğru fikirler verilir.
Çocuklara Sorumluluk ve İbadet Duygusunu Aşılamak
Namaz kılmanın, oruç tutmanın, kurban kesmenin önemli işlere Allah’ın adıyla başlamanın, yemekten sonra O’na şükretmenin; O’nun Resulünün ve Kur’an’ın adını sevgi ve saygıyla anmanın bir görev olduğu anlatılır.
Bu arada bizi yüce Allah’ın yarattığı, sahip olduğumuz her nimeti O’nun verdiği, bize akıl, idrak, sağlık, anne-baba, hısım-akraba, komşu, eş-dost lütfettiği öğretilir. Verdiği nimetleri dile getirmek ve şükür borcumuzu ödemek için ona ibadet ve kulluk etmemiz gerektiği ve bunun için ibadet yapmakta olduğumuzu çocuklara telkin ederiz. Böylece onlardaki sorumluluk duygusunu geliştirir, sorumsuz olmadıklarını ve başıboş salıverilmediklerini hatırlatırız. Dini yükümlülük ve görev anlayışını bu temel üzerine bina ederiz.
Çocuklara Dua Bilincini Anlatmak, Öğretmek ve Örnek Olmak
Aile içinde namaz kılındığını ve diğer ibadetlerin yerine getirildiğini gören, merak eden ve bununla ilgili sorular soran yavrulara anlayabilecekleri bir dille bu tür davranışların anlamları ve amaçları anlatılır. Bu konularda büyükleri örnek almaları ve onları taklit etmeleri söylenir.
Başta anne-baba olmak üzere ailedeki bütün büyükleri örnek almaya ve onları taklit etmeye doğuştan gelen bir duygu ile eğilimli ve yetenekli olan çocukların bu eğilimleri ve yetenekleri güçlendirilir, geliştirilir, bilinçli ve düzenli hale getirilir.
Çocuklara abdest alma, namaz kılma ve oruç tutma taklitleri yaptırmak, büyüklerin ibadetlerini örnek almaları için teşvik etmek, cemaatle kılınan namazlara katılmalarını sağlamak, onları camiye ve topluca ibadet edilen yerlere götürerek birlikte ibadet etme havasım teneffüs etmelerini temin etmek böylece;
Onların cemaate katılmalarını, cemaatle bütünleşmelerini ve kaynaşmalarını sağlamak, bütün bunlar yapılırken hata ve kusurlarını hoşgörüyle karşılamak, gürültülerine, patırtılarına ve yaramazlıklarına katlanmak dini ve İslami terbiyenin edinilmesi ve kazanılması bakımından son derece önemlidir.
Çocuğun Kişilik Gelişimi Açısından Ailenin Önemi
Çocukların yaşları ilerledikçe bir yandan yukarıdaki hususlar tekrarlanırken diğer yandan onlara yeni şeyler öğretilir Okuma yazmayı öğrendiklerinde öğretici ve eğitici nitelikteki basit hikaye, kıssa ve masal kitapları alınır. Bu nitelikteki filimler ve TV programları izletilir.
Dini sohbetlerin yapıldığı toplantılara götürülür, vaaz ve hutbe dinlemeleri temin edilir, bunun önemi anlatılır. Kısa dualar öğretilir, bunları okumaya teşvik edilir. Özellikle başarılı olmaları, sorunlarını çözmelerini, karşılaştıkları güçlükleri yenmeleri, zorlukların üstesinden gelmeleri, afet ve felaketlerden korunmaları için Allah’a dua etmeleri, O’nun yardımını istemeleri, darda kaldıklarında ve sıkıştıkları zaman O’na sığınmaları telkin edilir.
Bu arada kısa namaz süreleri dua mahiyetindeki kısa ayetler özellikle de Fatiha, İhlas sureleri, Ayete’l-kürsi öğretilerek ve ezberletilerek bunlarla namaz kılma alıştırmaları yapmaya teşvik edilirler. Daha ileri yaşlarda Kur’an’ı okumaları, temel dini bilgiler veren ilmihal kitaplarını okumaları tavsiye edilerek bilgileri geliştirilir.
Emin ellerden, güvenil öğretmenlerden ve saygın hocalardan din bilgisi almaları ve bir dünya görüşü edinmeleri yönünde çaba gösterilir. Bir yandan itikad-iman-inanç diğer yandan taat- amel-ibadet konuları bahsedilen tarzda, yavaş yavaş, aşama aşama, ama sevgiye ve iknaya dayalı olarak çocuklara verilirken diğer yandan ahlak kuralları, nezaket, edeb ve görgü kaideleri hakkında çocuklara bilgi verilir.
İman ve ibadet konularıyla ahlak ve nezaket kuralları aynı zamanda, yani eş zamanlı olarak ama aynı yol ve yöntemlerle öğretilir. Böylece ahlak ve edeb kurallarının İslam inanç temellerinde oluşması ve yapılanması sağlanır. Ahlak ve nezaket kuralları Yüce Allah’ın ve Hz. Peygamber’in birer emirleri olarak; yapılmaması gereken kötü hususlar ve davranışlar da dini yasaklar olarak belletilir.
Bu noktada sevap-günah, helal- haram inancı ve fikri önemlidir. Allah’ın emrettiği, yapılmasını istediği; Allah Resulünün tavsiye ettiği her şeyin iyi, güzel, doğru kısaca sevap olduğu; Allah’ın yasakladığı, yapılmamasını istediği, Allah’ın Resulünün sakındırdığı şeyleri yapmanın ise kötü, çirkin, yanlış, sonuç itibariyle günah olduğu çocuklara aşılanır.
Allah-u Tealanın dünyayı ve içindeki her şeyi insanların yararlanması için yarattığı, yararlı olan her şeyin bir nimet olduğu ancak az sayıda bazı şeylerin de zararlı ve sakıncalı oldukları için yasaklandığı, yasaklanan bu hususların haram, günah; bunun dışında kalan her şeyin ise mubah ve helal olduğu yetişme çağındaki küçüklere telkin edilir.
Özellikle insanları üzmenin ve incitmenin başkalarına ait şeyleri onların izni ve rızası olmadan almanın ve kullanmanın dini açıdan günah, ahlaki açıdan vebal, hukuki açıdan suç olduğu söylenerek yeni nesillerin hak ve hukuk anlayışına saygılı ve sorumluluk duygusuna sahip olarak yetişmeleri için çalışır.
Yeni nesillere aile içinde, toplumda- mahallede, okulda, camide edeb öğretilir, buralarda terbiye edilirler. Biz bunların da önemini dikkate alarak, özellikle aile terbiyesi üzerinde duruyoruz.
Ailenin geniş aile, dar aile, çekirdek aile gibi bir çok çeşitleri vardır. Biz burada eşlerden ve çocuklarından oluşan çekirdek aileyi ele alıyoruz. Ancak büyük anne ve büyük babalarla onların çocuklarını ve torunlarını çekirdek ailenin yakın çevresi olarak kabul ediyor, bunlara yakın akraba ve hısımlar diyoruz. Çekirdek aile içinde verilen terbiyenin, öğretilen edeb ve erkanın, hısım ve akrabalarla sıkı bir ilişkisi mevcuttur, diyoruz.
Kaynak: Prof Dr Süleyman Uludağ / Aile Rehberi / Yeni Dünya Dergisi / bkz: 141-143
