Kul, ömrünün bütün vakitlerini parça parça yaşayacak, fakat en nihayetinde hepsinden tek bir vakit gibi mesul olacaktır. Hesabın sonunda ve özünde, bütün ömrü tek bir günü gibi değerlenecektir.
Allah Teala da bu meyanda şöyle buyurmaktadır: “Sakın kalbini zikrimizden gafil bıraktığımız için hevasına tabi olana itaat etme (Kehf 28)” Böyle birinin hali, aşırılık ve itidali kaybetmektir. Onun durumu, cennet ve cehennem vaad ve tehditlerinden gafil olan kimsenin haline benzer.
Ama gözünün önündeki perde kaldırıldığı zaman şaşırıp kalır, afallar ve ömrü boyunca gafil kaldığı şeyleri görmesinden dolayı derin bir şaşkınlığa ve hayal kırıklığına kapılır. Dünyada kaybettikleri için de büyük bir pişmanlık duyar.
Allah Teala böyle bir kimseye şöyle buyuracaktır: “Andolsun, sen bundan gafil idin; şimdi senden perdeni kaldırdık, bugün artık gözün açıktır (Kaf 22)” Denildi ki, gözleri yaptıkları kötü amelleri gayet açık ve belirgin bir şekilde görecektir. Başka bir yorumda ise, hangi kefenin ağır basıp hangisinin hafif kalacağı noktasında mizanın diline kesin olarak vakıf olacaktır, denilmiştir.
Böyle biri, Allah Teala’nın hakkında şöyle buyurduğu kimse gibidir: “Onlar gaflet içinde ve iman etmezlerken, sen onları, her işin bitmiş olacağı o hasret gününün dehşeti ile korkut (Meryem 39)” Yani ölüm gelip çattığında, onlar dünya işleriyle meşgul bir halde olacaklardır.
Başka bir tefsirde ise şöyle denilmiştir: Kadınlar hakkında birbirlerini meşgul eder bir halde olacaklardır. Yine o kişi “Ve kuruntularınız sizi aldattı da Allah’ın emri gelinceye kadar, o aldatıcı (şeytan) sizi Allah’a karşı ayarttı (Hadid 14)” denilen kimsenin sıfatlarına da sahip olacaktır. Bu ayetteki kuruntular, hevanın telkin ettiği boş düşüncelerdir. ‘Allah’ın emri’ ile kasdedilen ise, ölüm emridir. Ölüm size gelmeden önce, sizler onun için hiçbir hazırlık yapmamış olacaksınız. Böyle bir kulun durumu ise, Allah Teala’nın şu ayetinde haber verdiği iflas etmiş ve bütün ümitlerini yitirmiş kulun durumuna benzer:
Nihayet ona vardığı zaman, onu zannettiği gibi bir şey bulmaz da kendi yanında Allah’ı bulur. O da onun hesabını tamamıyla görüverir (Nur 39)
Kaynak: Ebu Talib el-Mekki / Kalplerin Azığı (Kutü’l-Kulub) / C:I / bkz: 312
