İmkan alemi ve bağlarından kurtularak Zatı zorunlu varlığa doğru hicreti gerçekleştirmek suretiyle tabiat aleminin darlığından uzaklaşıp derece derece Hakikat fezasına doğru yükselen salikler bilirler ki; sınırsız istek ve arzuların bağ ve pençelerinden kesin olarak kurtulmanın tek yolu; Hakk’ın çekim güçlerine ve oluş ve bozuluş aleminde işlev gören isim ve sıfatlarına katından gönderdiği vahiy bilgisiyle mümkün olacaktır.
Ki bunlar imkan ve tabiat alemine ait hüviyetlerin ve elementlerin bağ ve zincirlerinden ibaret nasut âleminin dar çerçevesinde hapsolmuş beşer ruhlarını lahut aleminin askerleri olarak kurtarıp söküp çıkaran meleklerdir. Çünkü bazı insanlar yeryüzüne inip orada vatan edindikten sonra asıl vatanlarını ve hakiki mevkilerini unutmuşlardır. Bazıları yeryüzünde hapsolduktan sonra asıl vatanlarını hatırlamışlar ve bu yok olma tehlikesinden kurtulmayı ümit etmişler, bazıları tereddüt göstermişler ve diğer bazıları da çıkmak için harekete geçmişlerdir. Fakat bu mümkün olmamıştır.
Tabiat ve imkan alemi hapsinde durumları böyle olunca, Allah Teala inayeti ve lütfu gereği onları bu durumdan kurtarıcı -ceberut aleminden gelip çekip çıkaran melekler gönderdi. Bu melekler onları bağları oranına göre nasut aleminin darlığından kurtarıp lahut âleminin fezasına ulaştırıncaya kadar çekmişlerdir. Allah Teala, ortaya çıktığında mutlak olarak nasut aleminin serabının yokluğa karışmasını ve yeniden dirilme ve karşılık bulma gününün varlığını ilan eden bu şanı yüce melekler adına yenin etti ki münkirler inkarlarından vazgeçsinler ve mülhitler de ilhatlarından uzaklaşsınlar.
Kaynak: Abdülkadir Geylani / Geylani Tefsiri / C:VI / bkz: 311-312
