Çocukların Gelişimi açısından Oyunlar ve Oyunvakların Önemi
İnsanoğlu hayatında çeşitli safhalardan geçer. Çocukluk safhası herkesin ah keşke tekrar yaşasaydım, çocuk olsaydım dediği, hayatın en güzel dönemlerinden biridir. Bu dönem içerisinde çocuk için oyun vazgeçilmez bir olaydır. Oyun onun için olması zorunlu olan gıda gibidir.
Bazen biz büyükler bile oyunu oynamak, koşmak, gülmek isteriz. Fakat çocukluğumuzdaki hazzı, mutluluğu alamayız. Çünkü her şey zamanında güzel ve anlamlıdır. Bu nedenle Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi hocalarından sayın Mahmut Çamdibi Bey ile çocuk ve oyun münasebeti ile ilgili bir röportaj yaptık.
Hocam çocuk psikolojisinde oyunun yeri nedir?
Çocuk psikolojisinde, hareketli gelişme mevcuttur. Hareketli gelişmenin sonucu olarak çocuk, ilk yaşlardan itibaren organlarını hareket ettirmek, gözlemler yapmak ve şahsiyetini geliştirmek ister. Böylece çocuk, aktif olarak oyuna katılmış olur.
Altı ay içerisinde çevresiyle iletişim kurmayı bir oyun haline getirir. Bir yaşından itibaren oyunlar daha belirgin hale gelir. Üç yaşından sonra, yaşıtlarıyla iletişim kurarak bir anlamda sosyalleşir.
Oyun sırasında çocuklarda ferdi farklılıklar göze çarpmakta, bunun sonucu olarak bazısı tek başına, bazısı da akranlarıyla oynamayı tercih etmektedir. Oyunlar sayesinde çocuk hem kendini ifade edecek, hem hoş vakit geçirecek, hem de keşif yapacaktır.
Çocuğun fiziki ve psikolojik gelişiminde oyunun etkisi nedir?
Çocuğun fiziki ve psikolojik gelişimi, oyun içerisinde artmaktadır. Konuşmayı düz bir iletişimle yapabildiği gibi bir oyun içerisinde de bu iletişimi gerçekleştirebilmektedir.
Oyunlar çocuğun, öncelikle hoşça vakit geçirmesiyle başlayıp, daha sonra kendini ifadeye dönüşür. Onun gelişimi için önemli olan budur. O oyunu oynarken orada kendini bulacak, oyunun kahramanı adeta kendi olacaktır.
Çocuğun zihinsel ve fiziksel gelişiminde faydalı olan oyunlar nelerdir?
Çocuğun oyuncaklarla teması elle olmakta, zihni ve hayali olarak onlarla akıl yürütmektedir. Egosantrik yapıda olmasından dolayı bütün oyunlar kendi etrafında oluşmakta, kendini oyunun içinde bulmaktadır.
Mesela; Çocuk küpleri üst üste koyarken onları dengelemek durumundadır. Dengeyi sağlamak için zihnini çalıştırması gerekecek bu da onun zihinsel gelişiminde etkili olacaktır.
Bazı oyunlar çocuğu sadece tesadüflere bağlamakta, bu da onun zihni gelişiminde olumsuz etki yapmaktadır. (Şans oyunları, masa başı oyunları vb.)
İçinde sebep-sonuç ilişkisi olan ondan istifade edebileceği türdeki oyunlar çocuğun fiziki gelişimini artıracaktır. Bedenin katılımının mümkün olduğu, hep masa başında olmayan, hareketi icap ettiren oyunlar gelişim içini önem teşkil etmektedir. (Top oynamak)
Oyunun öğrenmeye etkisi ne ölçüdedir?
Öğrenmede şahsiyetin intibaı söz konusudur. Şahsiyetin intibakı için insanın bir faaliyet göstermesi, onun üzrinde deneyler yapması gelmektedir. Bu olay öğrenmenin bütün çeşitlerinde büyük önem taşımaktadır.
Deneylerle, araçlarla, bizzat çocuğun faaliyetiyle öğrenme olayına katılmasında fayda vardır. Yapılan faaliyette çocuk yoksa sadece onun operatörlüğünü yapıyorsa bu oyun ona yetmez. Çocuk sökerek, takarak, yapıştırarak kendi eserini ortaya koymakta, oyundan işe doğru gitmekte, bu da zihnini daha çok geliştirmektedir. Resim, iş bilgisi gibi derslerin mevcudiyetinin temelinde bu özellik vardır.
Oyunlar çocuğun faaliyetini mesleki ve sanatsal eğitimini ne oranda yansıtır?
Oyun sayesinde çocuğun kabiliyetleri ortaya çıkacaktır. Çocuk sanatsal ve mesleki alandaki eğilimlerini gösterecektir. Oyunların çocuğa kazandırdığı ahlaki fiillerde göz ardı edilmemelidir. Bu sayede çocuk kurallara uymayı, paylaşmayı, iş birliğini öğrenecek, bu da karakterindeki gelişmeyi gösterecektir.
Oyunda cinsiyet farklılıkları önemli mi?
Her çocuk kendi cinsi yapısına uygun olan oyuncaklarla oynamaktadır. Eğer erkek çocuk bebekle oynuyorsa, bunun nedeni o örneği çok görmüş olması ya da etrafında hep kız çocuklarının bulunmasından etkilenmiş olabilir. Annesiyle iletişimi daha fazla olup bu da çocukta rol sorununa yol açmış olabilir.
Oyuncaklar cinslere göre ayrılmalı mı ve oyuncak seçimi sadece çocuğa mı bırakılmalı?
Erkek çocuklar seyrettiği ve gördüğü şeyden etkilenir. Oyuncaklarını bu etkileşimin sonucunda seçer. Çocukların kendini harekete sevkedecek oyuncaklarla oynaması gerekmektedir. Bedeni gelişmesini sağlayacak, elle oynanan oyuncakların alınmasına özen gösterilmelidir.
Çocuk oyuncak seçimini isabetli yapabildiği gibi bunda hataya da düşebilir. Oyuncakları parçalaması. Ertesi gün oynamaması isabetsiz seçimin sonucudur.
Anne baba çocuklarla oyun oynamalı mı ve oyun konusunda çocuklara yaklaşımları nasıl olmalı?
Yetişkinler de oyuna katılır. Oyunu kurmada, beraberlikte her yaşta çocuğa ve gence yardımcı olur. Kişinin gelişmesi için kendi becerisiyle faaliyetler ortaya koyması önemlidir. Ebeveyn bunları öğretmeli daha sonra da kontrol etmelidir. Müdahaleci değil, yol gösterici olmalıdır.
Kaynak: Çiğdem Günay / Aile Rehberi / Yeni Dünya Dergisi / bkz: 102-104
